Ajri i freskët malor hynte nga dritarja e makinës teksa kaloja me makinë pranë peizazheve të thepisura malore.
Pavarësisht se vera është në ikje, sasi të mëdha akumulimesh bore ende janë ngjitur në majat 7 mijë metra.
Ujëvarat e akullnajore pikuan për të ushqyer lumin akuamarin poshtë, përmes luginës së Hunzas në lartësi të madhe të Pakistanit.
Po ngisja autostradën Karakoram (KKH), e cila përshkon disa nga faqet më mahnitëse të shkëmbinjve në planet.
KKH dikur ishte një këmbë e Rrugës së Mëndafshit, me themelet e saj të ndërtuara nga vendasit shekuj më parë.
Megjithatë, vetëm në vitin 1978 – pas gati 20 vitesh ndërtim nga më shumë se 24 mijë punëtorë pakistanezë dhe kinezë – u përurua zyrtarisht për automjete, të cilat sollën tregti, turizëm dhe lehtësi udhëtimi në këtë pjesë të largët të botës.
Autostrada prej 1 mijë e 300 kilometra shtrihet nga qyteti i vogël i Hasan Abdal pranë kryeqytetit të Pakistanit të Islamabadit deri në Kashgar në rajonin autonom Xinjiang të Kinës nëpërmjet Khunjerab, pikëkalimi kufitar më i lartë i shtruar në botë me rreth 4 mijë e 700 metra lartësi.
Por më tërhoqi shtrirja prej 194 kilometra e autostradës që kalon nëpër luginën e Hunza-s, një rajon i rrethuar nga malet Karakoram që i japin autostradës emrin e saj.
Ky seksion jashtëzakonisht i bukur është vendi ku mund të shihni akullnajat e pacenuara, liqenet alpine dhe majat e mbuluara me borë që nga komoditeti i udhëtimit tuaj.
Megjithatë, sado tërheqës të jetë udhëtimi, janë njerëzit dhe traditat e jashtëzakonshme të Luginës së Hunza-s që e bëjnë këtë pjesë të autostradës kaq të veçantë.
E vendosur në territorin Gilgit Baltistan midis Xinjiang dhe korridorit Wakhan të Afganistanit, Hunza ishte kryesisht e shkëputur nga bota deri në shekullin e XX-të për shkak të gjeografisë së frikshme.
Kryesisht shtëpia e popullit Burusho dhe Wakhi, rajoni i largët ka gjuhët, muzikën dhe kulturën e vet që nuk ngjan me çdo gjë që mund të gjeni në Pakistan – ose kudo tjetër në botë.
Teksa KKH ka hapur luginën, ajo ka ndikuar negativisht edhe në rajonin e brishtë mjedisor dhe ka bërë që shumë të largohen nga mënyrat tradicionale të jetesës së komuniteteve.
Tani, numri i vendasve që vëzhgojnë festivale prej kohësh si Ginani dhe atyre që veshin rrobat tradicionale të qëndisura të rajonit është zvogëluar.
Megjithatë, disa vendas po punojnë shumë për të ruajtur traditat unike të Luginës së Hunza-s.
Ndalesa e parë në udhëtimin tim ishte Altiti, një fshat i famshëm për fortesën e tij 1100-vjeçare dhe përkushtimin e tij për ruajtjen e kulturës.
Këtu takova muzikantin Mujib Ruzik në një kafene teksa gjigantët e mbuluar me borë të Rakaposhit dhe Diranit shtriheshin në distancë.
Pak hapa më tutje ishte Qendra e Muzikës Leif Larsen, një shkollë që kërkon të mbajë gjallë muzikën tradicionale të luginës duke ia mësuar brezit të ardhshëm.
Qendra e muzikës u krijua në vitin 2016, por Ruzik shpjegoi se nuk e kishte fillimin e saj derisa Zia Ul Karim filloi t’u mësonte studentëve.
Ndërkohë që muzika popullore kishte qenë tipike e shijuar si një hobi, Ul Karim, i lindur dhe i rritur në Altit, ishte një nga të parët që ndoqi një diplomë në muzikologji dhe ishte maestro i instrumenteve të shumta.
Ai mësoi më shumë se 100 studentë të moshave dhe niveleve të ndryshme të aftësive deri në vdekjen e tij tragjike në një aksident me motor në vitin 2022.
Megjithëse Pakistani është një vend thellësisht patriarkal, Hunza njihet si rajoni më liberal, pjesërisht për shkak të mbizotërimit të ismailizmit, një sekt i moderuar i Islamit i njohur për promovimin e tolerancës dhe të drejtave të grave.
Arsimi dhe sporti inkurajohen për vajzat, dhe shumë prej tyre vazhdojnë të studiojnë në universitet dhe më gjerë.
Pasi dola nga rrugët me kalldrëm të Altitit të Vjetër, u ktheva me makinë në KKH drejt asaj që është ndoshta pjesa e saj më e famshme: Hunza e Epërme, e njohur në vend si Gojal.
Paçka se ndajnë një kulturë të ngjashme me Hunza-n Qendrore, Gojalis flasin Wakhi dhe besohet se kanë emigruar nga korridori fqinj Wakhan qindra vjet më parë.
Përpara se të hapej autostrada, u deshën ditë të tëra për të udhëtuar midis dy rajoneve Hunza.
Tani, ishte vetëm një orë përpara se Liqeni i mrekullueshëm i Attabadit me ngjyrë kaltërosh të shërbente si mirëseardhja ime në rajon.
Sado e natyrshme që mund të duket, Liqeni Attabad është në fakt artificial dhe ka lindur nga tragjedia.
Më 4 janar 2010, një rrëshqitje masive dheu shkatërroi disa fshatra dhe bllokoi rrjedhën e lumit Hunza, duke krijuar një liqen artificial në proces.
Tani i rrethuar nga hotele luksoze, liqeni dukej se ishte fëmija i modernizimit të Hunza-s, siç ishte përmirësimi më i fundit i KKH-së për lehtësinë e udhëtimit: një grup prej pesë “Tuneleve të miqësisë Kinë-Pakistan”.
Ato u përfunduan në vitin 2015 dhe dukeshin sikur duhej të ishin në një metropol të gjallë dhe jo në një nga rajonet më të largëta të botës.
Shumë shpejt mësova se Gojal është një qendër për sipërmarrjen femërore.
Ndërsa vetëm 20% e grave pakistaneze marrin pjesë në fuqinë punëtore formale në përgjithësi – një nga normat më të ulëta në botë – gratë e Hunza-s zotërojnë restorante, dyqane dhe madje punojnë si marangoze.
Në rrugën e kthimit për në Hunza-n Qendrore, Konët Passu u zbehën pas meje.
Lopët dhe delet gjarpëruan përgjatë rrugës dhe kalova pranë pleqve që mbanin grumbuj bari në kurriz në shporta prej kashte që janë përdorur për shekuj – një tjetër aspekt i jetës tradicionale Hunza që i ka mbijetuar modernizimit.
Arkitekturisht e mrekullueshme, sado që është autostrada Karakoram, nuk do të ishte asgjë pa njerëzit dhe kulturën e vetë Hunza-s.
Teksa u ktheva në tunelet ultra-moderne, mendova për kujdestarët e ndryshëm të kulturës që kisha takuar gjatë udhëtimit tim nëpër Luginën e Hunza-s, nga muzikantët te shefat e kuzhinës dhe artizanët, mund të shpresoj vetëm që udhëtarët e ardhshëm të kenë një shans për t’i takuar ata dhe të përjetojnë atë që e bën autostradën Karakoram kaq të veçantë.
Marrë nga “BBC”, përshtatur për “Albanian Post”.
